Manipülasyon, “yönlendirme, seçme, ekleme ve çıkarma yoluyla bilgileri değiştirme ve yönlendirim” olarak tanımlanır. Yani kişilerin algısını, düşüncelerini ve davranışlarını onların hissetmeyeceği şekilde aldatma yöntemiyle değiştirmeyi hedefleyen bir etkidir. Manipülasyon, herkesçe etki sağlamak istediği kişi ve kurumlara istedikleri an uygulanabilecek bir etkidir. Toplumsal olarak bakıldığında özellikle para piyasalarında ve siyaset konusunda yaygın olarak kullanılan temel bir araçtır. Şu an hem bireysel hem de toplumsal anlamda pek çok farklı kişi ve gruplarca manipüle ediliyor olabiliriz. O zaman biz bunu nasıl anlayacağız? Efendim dedim ya öyle çaktırmadan yapılan bir etki ki bu, hemen anlamak ve maruz kalmamak için tedbir almak konusunda geç kalınabilir.
Zayıflıklarımız, Zaaflarımız ve Manipülasyon
Manipülasyondan korunmak için, manipüle eden kişi veya kişilerin bu etkiyi yaratım sürecini düşünerek işe başlayabiliriz. Sizin bir konu hakkındaki duygu ve düşüncelerinizi değiştirmek isteyen kişi, ilk önce sizin bireysel olarak zayıf yönlerinizi, tutkularınızı, inançlarınızı veya zaaflarınızı iyi analiz ederek işe başlar. Manipüle eden kişiler veya kurumlar nedensizce sizde korku, öfke veya sempati gibi duyguları uyandırmaya çalışırlar. Bunları yaparken de pek çok yol denerler. İlki ve en yaygını, kişinin bir duygu veya davranışı için suçlu hissetmesini sağlamaktır. Yalnız bunu yaparken kendi iyiliğinize olduğunu hissettirerek gerçekleştirirler. Yaptığınız, söylediğiniz şeyleri küçümseyerek öz güveninizi zaman içinde yıkmayı sağlarlar. Sahte uyuşmazlıklar yaratırlar ki, onlarla çatışmamak için sürekli onlara iyi ve özel davranın.
Evlilikte Manipülasyon
Eşiniz, evliliğiniz esnasında bir başkasıyla birliktelik yaşıyor ve sizinle bir yol ayırımına gitmek istiyor olabilir. Yalnız hukuksal olarak yeni birlikteliğine ilişkin sizden maddi manevi zarar görmemek için, sizin zayıf yönlerinizi tetikleyici davranışlarda bulunur, sizi korku öfke gibi duygulara çeker, rahatlıkla evliliğinizi çekişmeli hale getirip üstüne bir de kendinizi suçlu hissetmenizi sağlayabilir. Zaten bunca tuzağı kuran biriyle evli kalmanın alemi yok değil mi?
İş Yerinde Manipülasyon
Bir çalışma arkadaşınız kendisine zor gelen işleri veya bildiği şeyleri bilmiyormuş gibi yaparak, sizi daha iyi yapacağınıza inandırarak üstündeki işleri size yıkabilir. Siz o işleri yaparken kendinizi faydalı ve değerli hisseder, takdir gördüğünüze sevinir diğer yandan da büyük bir yükün altına girersiniz. Arkadaşınız kahve molasındayken o molayı siz de verebilirdiniz halbuki.
Arkadaşlıklarda Manipülasyon
Bazı dünya iyisi arkadaşlarınız, sizin yanınıza kendi çıkarlarına ters düşen bir davranışınızla ilgili tavsiyeyle gelerek, eğer söyledikleri gibi davranmazsanız olmadık bir duruma düşeceğinize ikna ederler. Hatta siz de çevrenizde destekçi bir insan olmasına çok sevinebilirsiniz. Ayrıca, söylediğiniz bir şeyi işine gelmediği için anlamıyormuş gibi davranan kişiler de aynı şekilde manipüle davranış içindedir.
“Basit küçük manipülasyonlar çiftlerin gündelik hayatlarının bir parçası olsa da, “narsistik sapkınlık” biçimini aldığında önemli bir soruna dönüşür. Narsist partner kendi iktidarını yerleştirmek ve eşini kendi istediği kişiliğe büründürmek için baştan çıkartıcı, kurnazca yollara başvurur. Avının kanını sonuna kadar emerek kendisinde eksik olanı çekip alır ve böylece kendisini tamamlar. Günümüzde gitgide daha sık rastlanan bir ilişki modeli haline gelen narsistik manipülasyon ilişkileri bu kitabın konusunu oluşturuyor. Narsist sapkın her şeyi birlikte olduğu kişi için yapıyormuş gibi bir hava yaratır, oysa gerçek amacı onu yok etmektir.”
Pazarlamada Manipülasyon
O sene ihtiyaçtan fazla ürün vermiş bir bitkinin satışı için, çocuklarının sadece sağlıklı yiyecekler tüketmelerini hedeflemiş ebeveyni bu bitkiyi almasına ikna etmek hiç de zor değildir. Birkaç güçlü tanıtımla bitkinin çocukların fiziksel zihinsel gelişimi için hangi faydalı vitaminleri içerdiğini söyleyip piyasaya sürmeniz yeterli. Birkaç bilim insanın da teyidini alıp duyurduktan sonra işiniz daha da kolay hatta. Kahvaltı en güçlü öğündür diyen Amerikalı mısır gevreği üreticilerin yaptığı gibi yarım yüzyıl bu düşünceyi tüm dünya kanıksatabilir.
Medya ve Manipülasyon
Manipülasyonu geniş kitlelere hızla yayan en büyük araç medyadır. Özellikle son dönemde sosyal medyanın neredeyse herkesçe kullanılması, toplumsal bir duygu ve düşüncenin farklı yöne kaydırılmasını sağlamak için birebirdir. En çok da görsellerle desteklenen yazıların etkisiyle bunu gerçekleştirirler. Bir konuda verilen bilgiler çarpıtmak istendiğinde, konuyla ilgili videonun ilgili kısmını kesip yayınlamak veya bir fotoğraf karesinin altına o fotoğraftaki kişi veya mekanla ilgisi olmayacak ama insanların tepkilerini harekete geçirecek bir ifade veya söylemle yayınlamakta buna bir örnektir.
Manipülasyon, telaffuzu zor bir kelime olmasına rağmen hayatımıza dahil olma konusunda hiç zorluk yaşamaz, hatta bizi çaktırmadan hemen etkisi altına alır.
Peki biz kendimizi nasıl koruyacağız?
Bir olay veya davranışta konuyu iyi analiz ederek, sadece bize sunulanı değil o konuda farklı bakış açıları farklı alternatifleri de düşünerek büyük çoğunlukla başa çıkabiliriz.
Didem Yeşim Pektok
