Ülkemizdeki kitap okuma alışkanlığı hakkında ne düşünürsünüz? Bizim kültürümüzde kitap ne güzeldir ki çok değerli görülür. Herkes kitap okumanın gerekliliğini bilir ama o kadar değerli bulunur o kadar yükseltilir ki ulaşılamayacak yüksekliğe konulan kitabı kimse kolayca eline alıp aklına estiğinde okuyamaz. Bu sebeple “Kitap okumak gereklidir, önemlidir.” gibi sözler hep lafta kalır.
Oysa değişen dünyada değişen sınav sistemimiz de bu konunun sözde değil uygulamada olması gerektiğini yüzümüze tüm sertliğiyle çarpmıştır. Hem LGS hem üniversite sınavında çıkan sorular okuma alışkanlığı olan öğrencileri bir adım öne çıkarmıştır. Bu durum öğrencilerin, velilerin ve farkındalığı yüksek öğrencilerin okuma alışkanlığı üzerine ciddi anlamda düşünmelerine yol açmıştır.
Evet, hepimiz okuma alışkanlığının gerekliliğinin farkındayız. Ama bu alışkanlık nasıl oluşturulur, kitaplar nasıl sevdirilir, bir çocuğun hayatına nasıl sokulur? Çocuğun eline kitabı tutuşturup “Oku!” demekle olur mu? Veya bir köşede anne baba, başka bir köşede çocuk okusa? Ya da sınıflarda topluca aynı anda kitap okunsa, zil çalınca bıraksa?
Maalesef bu yollarda yıllarca yürüdük. Ama bizi istediğimiz sonuçlara çıkarmadı. Çünkü hep yanlış bir açıdan baktık meseleye. Oysa her şey tanımak ve tanıdıkça sevmekle ilgilidir. Tanımadığınız bir insanı sevdiğinizi iddia edebilir misiniz? Tanımadığınız bir insanla görüşmek ister misiniz? İnsanlarla olan ilişkimiz gibi kitaplarla da önce tanışmamız gerekir. Ve tanışmak için konuşup sohbet etmemiz gerekir. Bir çocukta kitap sevgisi oluşturmak uzun soluklu bir meseledir. Okul öncesi dönemden başlayarak –hatta doğumdan- çocuklar, kitapla tanıştırılmalı beraberinde o kitapla ilgili çocukla sohbet edilmelidir. Kitap ile sohbet sayesinde çocuk olsun büyük olsun birey, kitabın dünyasına adım atar.
Bu anlamda kitap ile sohbet etkinlikleri günümüzde daha iyi anlaşılmaya başlanmış ve önem kazanmıştır. Çocukluk döneminden itibaren bireylerin bir okuma grubunun içinde yer alması, artık bir tercih değil zorunluluk olmuştur. Kitap ile sohbet liderinin rehberliğinde kendi yaş grubu ile bir kitabı konuşmak çocuğun geleceğine yapılan en değerli yatırımlardan birisidir.
Kendi yaşıtındaki çocuklarla birlikte sohbet liderinin rehberliğinde okuduğu kitabı konuşan çocuk, en başta okuduğu kitaba dair bilgilerini tamamlar. Kitap ile sohbet lideri sayesinde kitapta geçen imgeleri fark eder, bunların neyi simgelediğini öğrenir. Okuduğu metni daha iyi anlar. Düşünce dünyası genişler ve adeta kitapla yeniden tanışır. Kitap sohbetlerimin sonunda bir öğrencim, “Ben kitabın bana bunları söylediğini sizle konuşurken fark ettim.” dediğini hatırlıyorum.
Bu durum çocuklardaki “kitaplar sıkıcı” anlayışını da ortadan kaldırmaktadır. Çünkü anlayamadığımız şeyler bize sıkıcı gelir. Bir kitabı anladığımız, onun gizemlerini fark ettiğimiz anda o kitap bizim için ilginç, okunmaya değer bir hal alır.
Kitabı ilginç bulan çocuk artık o kitabı konuşmak için can atar. Fikirlerini söylemek ister. Kitap sohbetlerinde çocuklar, fikirlerini söyleyebildikleri bir ortam bulurlar. Söylediklerinin dinlendiğini görürler. Bu ise sadece bir çocuk için değil tüm insanlar için değerli bir şeydir. Çünkü her insan konuştuğunda dinlenmek ister. Söylediklerinin kıymet görmesi, herkesin beklediği ve o kişinin özgüvenini artıran bir durumdur. Ayrıca değer gördüğünü hisseden çocuk; arkadaşları konuşurken onları dinler, onların fikirlerine saygı gösterir. Ne de olsa saygı ve sevgi karşılıklı bir etkileşimin ürünüdür.
Fikirlere saygı gösterme, birbirini dinleme becerisi, özgüven bir çocuğun kişiliği oluşurken kazanabileceği arzu edilen özelliklerdendir sanırım. Bütün bunlar berberinde çocuğa topluluk önünde rahatça konuşma, kendini doğru ifade etme becerisini getirir. Gerektiğinde düşüncelerini kavga etmeden savunabilen bir birey olmasını sağlar.
Öğretmen ve kitap ile sohbet lideri olarak kitap sohbetlerinde gözlemlediğim bir başka husus da bu sohbetlere düzenli katılan çocukların zamanla kendilerine seçkin bir çevre oluşturmalarıdır. Jim Rohn’un sözünü hatırlayalım, “İnsan, birlikte en çok zaman geçirdiği beş kişinin ortalamasıdır.” Kitap okuyan, fırsat bulursa kitap sohbetlerinde bahsedilen filmleri, tiyatro oyunlarını izleyen çocuk; bunlar hakkında konuşmak isteyecek ve benzer etkinliklere katılan kişileri arkadaş olarak edinecektir. Bu arkadaşlarıyla büyümeyi seçecektir. Ve onlar hedefleri olan, birbirini olumlu yönde etkileyen çocuklar olarak uzun vadeli dostluklar kuracaklardır.
Kitap grupları, kitap ile sohbet etkinlikleri Jack London’un da kitabında söylediği gibi çocuğu kitap okuyan insanlarla tanıştırır. Ve çocuğa böyle insanlarla bir araya gelindiğinde hayatın yaşanmaya değer olduğunu gösterir.
Çocuklarla Yapılacak Kitap Sohbetlerinde *Kitap ile Sohbet Liderinin Önemi
Kitap sohbetleri çocuklara sadece kitabın kapağını açmaz, çocuğun geleceğine kapılar açar. Bu sebeple kitap ile sohbet liderinin kim olduğu önem kazanır. Çünkü çocuğu kitabın dünyasına davet eden ve bu dünyanın içinde gezdiren, ona rehberlik eden kişidir kitap ile sohbet lideri. Onun sayesinde çocuk, kitabın içine girmek isteyecek ya da kitaba sırtını dönecektir.
Antik bir kentte gezdiğinizi hayal edin. Gezerken tanıtıcı yazıları okuyarak antik kentin özelliklerini öğrenmeye çalışırız. Ama gezerken yorulur, bu yazıları okumaktan vazgeçer, etrafımızdaki gizemli arkeolojik taşlara sadece bakar hale geliriz. Bu büyük kentte gezmemiz gereken önemli yerleri kaçırır, bir şey anlamadan buradan çıkarız. Oysa bir rehber eşliğinde bu antik kenti gezdiğimizde kentin gizemlerini öğrenir, gezi sonunda geçmişe yolculuk etmişçesine aydınlanmış bir şekilde buradan ayrılırız.
Kitap ile sohbet lideri de bir turist rehberi gibi kitabın içinde bizleri gezdirebilmelidir. Kitaptaki önemli yerleri vurgulamalı, sorularıyla bizi düşündürüp hayatımız ile kitap arasında köprüler kurabilmelidir. Gerektiğinde edebi yönden bilgilendirmeli, kitabı iyi anlamamızı sağlamalıdır.
Bunların yanında çocuklarla çalışan kitap ile sohbet lideri, çocukların konuşması için alan oluşturmalı, onları dinlemelidir. Dinlerken yargılama yapmamalıdır. Bu anlamda çocuklarla felsefe (p4c) disiplininden yararlanılabilir. Bu alanda verilen eğitimler, kitap ile sohbet liderlerinin yaklaşımına olumlu katkı sağlayacaktır.
Ayrıca iyi bir kitap ile sohbet lideri drama tekniklerine ve oyunlarına hâkim olmalıdır. Çünkü öğrenmenin en etkili yolu olan oyun, kitap sohbetlerinde de çocuğu kitabın içine çekmek adına çok etkilidir.
Ve tabii etkili bir kitap ile sohbet lideri iflah olmaz bir hayalperest olmalıdır. Heyecan ve mutluluk çocuklar tarafından çok kolay sezilebilen duygulardır. Ayrıca bulaşıcıdır. Heyecanını ve işini yaparken yaşadığı mutluluğu çocuklarınıza bulaştıracak öğretmenlerle tanışmanız dileğiyle bol okumalı günler dilerim. Hem kendiniz hem de çocuğunuz için bir okuma grubuna girmeyi ihmal etmeyin.
Ayşegül Pala
Türkçe Öğretmeni & Kitap ile Sohbet Lideri
*Kitap ile Sohbet Liderliği Programı Yasemin Sungur tarafından düzenlenen bir eğitim atölyesidir.