(Bir İnsan İçin) Esaretin Bedeli

Doğadan örnek alacağımız o kadar çok şey var ki… İki kirpi arasındaki ilişkide bile, onlarca şey gizli… Tıpkı iki insanın arasında olduğu gibi…

Eski zamanlardan birinde, soğuk kış günlerinde pek çok hayvan soğuktan kırılır. Ama en çok kirpiler… Çünkü kirpilerin onları soğuktan koruyacak kürkleri yoktur. O soğuk günlerin birinin sabahında, birbirlerinin vücut ısısından yararlanmayı düşünürler. Çok sayıda oklu kirpi, donmamak için birbirine bir hayli yaklaşır. Biraz zaman geçtikten sonra, oklarının farkına varırlar, canları acır ve ayrılırlar. Böyle olunca da, üşümeye başlarlar ve birbirlerine tekrar yaklaşırlar. Oklar birbirlerini rahatsız edince yine uzaklaşırlar. Soğuktan donmak ve batan okların acısı arasında yaşadıkları ikilem, aralarındaki uzaklık, her iki acıya da tahammül edebilecekleri bir noktaya ulaşıncaya kadar sürer.

 
Aslında tıpkı biz insanlar gibi…

İnsanları bir araya getiren de, herhangi bir nedendir. Üstelik kendilerine dönük bir nedendir bu. İlk önce iç dünyalarının boşluk ve tekdüzeliğini ortadan kaldırmak için bir araya gelirler. Birbirlerine ters gelen özellikleri ve tahammül edemedikleri hatalar ise onları birbirinden uzaklaştırır. Sonunda, bir arada var olabilecekleri bir sınır oluşur. Bu sınır, nezaket ve görgünün belirlediği ortak noktadır. Hatta bu uzaklıkta duramayanlara, İngilizce’de “keep your distance” (mesafeni koru!) tabiriyle cevap verilir. Bahsedilen sınır, çevrenin sıcaklığını hissetme arzusunun kısmen karşılandığı yerdir. Üstelik bu noktada okların acısı da hissedilmez. Bir de, kendi iç sıcaklığı yeterince yüksek olanlar, diğerlerine sıkıntı vermemek ve sıkıntı çekmemek için, topluluklardan uzak durmayı tercih ederler.
 
Hayat ve insan hakkındaki bu önemli ikilemden ilk olarak ünlü Alman filozof Arthur Schopenhauer bahseder. Yazın tarihine geçen ünlü kitabı, Parerga ve Paralipomena: Kısa Felsefi Denemeler’de kaleme aldığı bu yazı, psikanalizin kurucusu Sigmund Freud’a tüm hayatı boyunca ilham olur. Freud’un Viyana Berggasse’deki 19 numaradaki evinde “Amerika’ya gideceğim, vahşi oklu kirpileri görüp, birkaç da konferans vereceğim.” sözünü takiben, yıllar yılı ‘kirpiyi bulmak’, Freud ve çevresinin kavramları arasındaki yerini alır. Freud bunu “hayatı yaşanır kılan faktör nedir?” bağlamıyla konu eder. Kirpi, her daim onun için önemli bir nesne-metafor olur.

İnsan, kendi tohumunda da bulunan sosyal-birliktelik refleksiyle, diğeri olmadan yapamıyor. Bir taraftan da kendi gibi düşünene tahammül edemiyor. Kendinden uzaklaşana ise hiç tahammül edemiyor. İnsanoğlunun bu konuda bir kirpi kadar bile olamadığını söyleyebiliriz. Bu noktada, hem hayat hem bu kitap için çok anahtar bir soru gündeme geliyor: Biz insanlar kendimize ne kadar tahammül edebiliyoruz?
 
Modern dünyanın getirdiği kurallar, insanı tabiri caizse bir fanusa hapsetti. Bu bir iç hapishane. Artık dünya gerçek hapishaneyi insanın içinde yaşatıyor. Başarı hırsı, aşırı rekabet, sabırsızlık, istemek, elde etmek için gerekirse acımamak, bu yeni dünyanın kuralları… Öyle ki, her şey sizinle başlıyor; güç hep içinizde dolaşıyor; limit siz oluyorsunuz; ‘şimdi’nin gücü, yarının gücü vb. her şey bize yaşatabilir bir umut aşılıyor. Toplumun sağladığı koşullu özgürlük ortamında, insan mutluluk arıyor. Özgürlük peşinde koşuyor.

 
Özgürlüğün kaybolan kavram olduğu garip zamanlarda, ne yazık ki bizler, koşullu özgürleriz. Cep telefonundan atılan bir kısa mesaj ya da sosyal medyada birini tanıdığını göstermek, özgürlüğün yeni tanımı durumunda. Sanırız, prangalar artık ayaklarımızda değil, zihnimizin içinde. Farkındalık ve olgunluktan uzaklaşıyoruz. Huzur, gitgide küçülen bir kavram oluyor. Çekingenleşiyoruz. Diğerlerine yaklaşmaktaki sıcaklık beklentimiz, belki de umudumuz azalıyor. Kirpi hastalığı ya da kronik yalnızlık mı desek adına? Aslında şöyle diyebiliriz;

Fanustaki insanın dramı, iki kirpi arasındaki ilişkide başlıyor…

Yavaş yavaş her insan kendi adasında yaşamaya başlıyor…

Zaten kurbağalar da gökyüzünü kuyunun ağzı kadar zannedermiş…

Uğur Batı