Dünyada yaşam kalitesi en yüksek ülkelerden biri de, İrlanda. Bu ülke hakkında bilmediğimiz birçok şey var mutlaka. Ülkenin tarihini, doğal ve coğrafik güzelliklerini Bahanur Alişoğlu gitti, gördü ve siz Martı severler için yazdı. Bu ay birinci bölümünü okuyacaksınız.
KISACA İRLANDA TARİHİ
İrlanda topraklarının milattan once 8000 yılından itibaren insanların yerleşimine açık olduğu varsayılır. Coğrafi konumu nedeniyle yüzyıllarca çeşitli ülkeler tarafından işgal edilmiş ve Vikinglerin yüzyıllık hakimiyetinin ardından en uzun işgaliyet yıllarını Birleşik Krallık döneminde yaşamış olan İrlanda, tarihi anlamda sekiz ana dönem halinde incelenmelidir. Bu dönemler:
Tarih Öncesi Dönem,
Erken Hristiyanlik Dönemi,
Ortaçağ ve Vikingler Dönemi,
Erken Modern İrlanda Dönemi,
Protestan Hakimiyeti Dönemi,
Birleşik Krallıkla İttifak Dönemi,
Bağımsızlık Savaşı Dönemi,
Günümüz İrlandası
şeklinde sıralanabilir.
Tarih Öncesi Dönem (M.Ö 8000-M.S 600)
İrlanda’nın tarih öncesi dönemi ile ilgili elimizde çok az şey vardır. Bugün bilinen şeyler ise Roma İmparatorluğu’nun Hibernia adını verdiği İrlanda’ya ait mitolojik eserleri, İrlanda şiirleri ve arkeolojik buluntularıdır. Bugün İrlanda’da bulunan tarihi mezarlar, tarih öncesi ddönemde inşa edilmiş ve günümüze kadar gelmiştir.Bunlardan bir tanesi de, Brú na Bóinne’da bulunan ve bugün UNESCO Dünya Kültür Mirasları’ndan biri olan New Grange mezarlığıdır. İrlanda, buzul çaağının ardından yerleşime açılmış ve çeşitli kabileler için yurt haline gelmiştir.
Erken Hristiyanlik Dönemi (400-800)
Ünlü St. Patrick’in İRlanda’ya ulaşması ve Hristiyanlığı yaymaya çalışmasıyla İrlanda topraklarında erken Hriistiyanlık dönemi başlamış ve birçok açıdan adada değişikliklere yol açmştır. St. Patrrick ve müritleri Latin alfabesini adaya getirerek, sözlü Kelt eserlerinin korunmasına yardımcı olmuş ve İrlanda’nın ileriki yıllarında dil ve din eğitimi verecek misyoner okullarının kurulmasında da katkıda bulunmuşlardır.Bu dönemde İrlanda, Latince’de ve teolojide ileri seivye ulaşmış ve Avrupa’nın birçok yerinden din adamları buadaki manastırlara akın etmiştir. Ayrıca bu yıllarda İRlanda, İngilizler tarafından işgal edilmiş, ancak bu işgal kısa sürmüştür.
Erken Ortacağ: Vikingler ve Normanlar Dönemi (800-1536)
İrlanda uzun yıllar boyunca Vikinglerin ticaret ve dinlenme limanı olarak kullanılmış; ancak Vikingler tarafından hiçbir zaman kalıcı olarak işgal edilmemiştir. İrlanda bu dönemde çeşitli that kavgalarına sahne olmuş ve zayıflıktan faydalanan Normanların eline geçmiştir. Normanların tahtı ele geçirmesinden sonar Lordlar devri başlamış ve ülkeye toprak ağalığı sistemi gelmiştir. 1348’de “kara ölüm” adı verilen veba salgınından en çok kırsal kesimde yaşayan insanlar etkilenmiş ve ardından da Gaelic dili ülkede yeniden hakim olmaya başlamıştır. İngiltere ise Gül Savaşları sırasında İrlanda’daki otoritesi kaybetmiş ve İrlanda tekrar hakimiyeti kazanmıştır.
Erken Modern İrlanda Dönemi (1536-1691)
Bu dönemde Kral VIII. Henryy, İrlanda’ya yeniden hakim olmak istemiş ve adayı işgal etmiştir. Elizabeth ve James döneminde de İrlanda’nın yaptığı isyanlar kanlı bir şekilde bastırılmış ve işgal başarıyla tamamlanmıştır. İrlanda tamamen kraliyet ailesinin eline geçmiş ve İrlandalı toprak ağaları da silahsızlandırılmıştır. İngiltere, her ne kadar kanlı yöntemlerle İrlandalıları Protestan mezhebine geçirmeye çalışsa da, bunda hiçbir zaman başarılı olamamıştır. Katolik İrlandalılar çoğu zaman kraliyet tarafından desteklenen İskoçyalı ve İngiliz Protestanlar tarafından evlerinden edilmiştir. Bu dönemde sadece Katolik ve Baptistler için ceza yasaları sert bir şekilde uygulanmıştır. 1650’li yıllar boyunca yüzbinlerce çocuk, ailelerinden alınmış ve İngiliz ordusuna hizmet etmek için dünyanın dört bir tarafındaki İngiliz kolonilerine gönderilmiştir.
Protestan Hakimiyeti Dönemi (1691-1801)
1691’deki Aughrim Savaşı’ndan sonra James yanlıları azalmış ve restorasyon dönemi başlamıştır. Ceza yasaları azaltılmış ve Parlemento çalışmalarına başlanmıştır. Uzun ve sert iki kış döneminden sonar ülkede kıtlık başlamış ve dörtyüzbin insan ölürken, binlercesi de ülkeyi terk etmiştir. Emicilik faaliyetelri azalmış ve İngiltere ticarette öne geçmiştir. İrlanda Parlementosu sonunda kurulmuş, ancak güç Protestanların eline geçmiş ve Katoliklere üye olma hakkı verilmemiştir. 1798’de Fransız İhtilali’nden esinlenilerek İrlanda İsyanı çıkarılmıştır. Bu ayaklanma çok kanlı bir şekilde bastırılmış ve parlemento kapatılmıştır.
Birleşik Krallık ile İttifak Dönemi (1801-1912)
Isyanların kanlı bir şekilde bastırılmasının ardından, İrlanda parlementosu 1801’de İngilizlerle birleşerek kalıcı çözğm yolları aranmıştır. Politik çıkarlarından olmak istemeyenn İngilizlerle özgürlük isteyen İrlandalı Katolikler arasında uzun bir süre devam eden görüşmelerin ardından avukat Daniel O’Connell’inliderliğinde kampanya başlatılmıştır. Sonunda İngilizler tarafından tanınan İrlandalı Katolikler meclise girebilme hakkı edinmiştir. Tithe Savaşı sırasında bu ittifak zedelenmiş ve O’Connell da başarısızlığa uğrayan bu kampaanyayı durdurmak zorunda kalmıştır. 1845 yılında Patates Kıtlığı olarak da bilinen, İrlanda tarihindeki en büyük kıtlık baş göstermiş ve bir milyon İrlandalı yaşamını yitirirken, binlercesi de Amerika başta olmak üzere, dünyanın birçok yerine göç etmiştir. Bu göçlerin ve ölümlerin sonunda ülkenin nüfusu sekiz milyondan dört milyona inmmiştir. İrlandaca olarak bilinen Gaelic dili, ulusal okulların etkisi ve İrlandalı politikacılara duyulan öfkeyle kullanımdan kaldırılmış ve yerini hızlı bir şekilde İngilizce almıştır.
Bağımsızlık Savaşı Dönemi (1912-1922)
Birinci Dünya Savaşı boyunca İrlanda, Birleşik Krallık’ın içinde bulunduğu bu savaşta İngilizlere önemli ölçüde askeri takviyede bulunmuştur. Bağımsızlık mücadeleleri ise Michael Collins ve Arthur Griffith önderliğinde artarak devam etmiştir. Ingilizler, güçlenmesinden ve savaş sırasında sorun çıkarmasından korktukları İrlanda’yı, Kuzey ve Güney İrlanda olarak ikiye ayırma kararı almışlardır. Kuzey İrlanda, Avustralya ve Kanada gibi İngiliz Milletler Topluluğu’na dahil eedilerek bu plan gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde İrlanda bağımsızlık mücadelerini de devam ettirmiştir.
