“Bir hayatta kalma stratejisi.”
İnsanlık tarihi kadar eski olduğu düşünülen Şamanizm, felaketlerden korunma ve şifa bulma ihtiyacıyla ortaya çıktı. Önceki yazılarımızda da bahsettiğimiz üzere, inanç ve tedavi birbirlerini besledi.
Şamanizm, toplumların eski inanışları için kullanılan kapsayıcı bir ifade olsa da biz, Sibirya Şamanizmi ve farklı kültürlerle bağlantılarına odaklanıyoruz. Başta Türk Şamanizmi olmak üzere Altay halklarının dini ritüellerini inceliyoruz. Kamların ayinlerine, ruhlar dünyasındaki yolculuklarına katılıyoruz. Bu yolculuğun gerçek dünyadaki izlerini takip ediyor, Avrupa’da şamanlığın cadılık inancıyla karışmasına tanık oluyoruz.
Şamanizm, özellikle bizim kültürümüzde derin bir yeri olan, bakış açımızı etkileyen bir inanç. Bu inancın geçmişten bugüne seyrini anlatan YouTube Tarih Obası videolarını, özetleriyle birlikte derledik.
KÖKLER
Klasik Şamanizm ilk olarak Sibirya’da doğdu. Benzerlikleri sebebiyle ortak bir kültür olarak bahsedebildiğimiz eski Türk-Moğol inancını da bu coğrafya besledi. Şamanizm ifadesi çeşitli kaynaklarda şamanın görevlerine uygun anlamlar aldı. Öncelikli amaç şifa vermek olsa da kılavuzluk edip kehanette de bulunurlardı. Aşağıda sıraladığımız videolarda, Şamanizm’in var olduğu topraklara ve oluşum sürecine değindik.
“Şamanlar, zamanın sonsuzluğuna, ruhların göçüne, dünyanın sonsuz bir boşlukta düşmekte olduğuna inanırlar.”
Arkeolog Sergen Çirkin’in kaleminden Güney Sibirya’dan arkeolojik bulgular ve görselleriyle Şamanizm ve maddi kültürü.
Şamanizm kelimesinin kökeni Orta Çağ’a kadar uzanır. MS 6. yüzyılda kaleme alınan Çin’in Wei sülalesi tarihinde, Budist bir rahip için şamen sıfatı kullanılmış. Miladi 1000 yılında İslam bilgini Biruni, ansiklopedik eserinde şaman sözcüğüne de yer vermiş. Bilimsel literatürde yeryüzünün pek çok halkının geçmişinde var olan bir tür inanç olarak kullanılan Şamanizm, kapsayıcı bir ifade. Türk Şamanizmi’nden kamlık dini olarak da bahsedilir.
“Kitap ve yazı söz konusu olmamasına rağmen 4 bin yıllık bir uygulama söz konusu burada.”
Sergen Çirkin ile Türkler başta olmak üzere, Altay Dağları’ndan çıkan halkların öyküsünü konuşuyoruz.
Bugün hala varlığını sürdüren şamanik inancın etkisi, Neolitik dönem Sibirya’sının defin geleneklerinde bile görülür. Tunç Çağı’nda yapılan kaya resimlerinde, kafasında boynuzları, arkasında kuyruğuyla şaman cübbesi giymiş bir adamın, üzerine bindiği karacayla birlikte göğe uçması tasvir edilir. Aynı bölgede, günümüzden yaklaşık 100 yıl önce derlenen bir şaman şiirinde de aynı tasvir bulunur.
“Pek çok çizimin yanı sıra şamanlara ait olduğunu bildiğimiz çeşitli çizimler de var.”
Şamanizm’in doğuşunu Sibirya ve Orta Asya’da bulunan kaya resimleri ile inceliyoruz. Bu kaya resimleri MÖ 1000 yılına tarihlenmesine rağmen daha eski olduğuna dair görüşler de mevcut.
Yazı olmadığı için kaya resimlerini anlamak pek mümkün olmasa da günlük hayata dair bu çizimlerde din, büyü ve Şamanizm ilişkisi de bulunur. Hayvan çizimlerinde özellikle boynuzlar vurgulanır. Bölgedeki kazılarda elde edilen pek çok şamanik nesne de hayvanların boynuzlarını içerir. Hayvanın gücünün boynuzlarında saklı olduğuna ve o boynuzları üzerinde taşıyan kişinin o güçleri kendisine alacağına inanılır. Bu nedenle şamanlar çeşitli ritüellerde, gerçek boynuzların takıldığı maskeler kullanır.
Kaynak
Tarih Obası: Ceren Sungur
Derleyen ve Yazan: Kıvılcım İrem Demir
